Het wil nog weleens voorkomen dat een uitgever van boeken, films of muziek failliet gaat en liquideert of om een andere reden ophoudt te bestaan. Hun meest waardevolle bezittingen zijn hun intellectuele eigendomsrechten en met name het auteursrecht. Ook andere bedrijven zijn vaak in het bezit van auteursrechten. Logischerwijs worden bij liquidatie of ontbinding van de onderneming de bezittingen vereffend. Ze kunnen aan schuldeisers of aandeelhouders worden doorgegeven. Maar de onderneming is zelf vaak niet degene die de auteursrechten hebben gecreëerd. Dat zijn werknemers, opdrachtnemers of derden die hun auteursrechten aan de onderneming hebben overgedragen. Waar kunnen zij aanspraak op maken? In deze blog leggen we uit wat je positie als auteur in zo’n geval precies is.

Wie is de originele auteur?

Helaas heeft niet elke auteur dezelfde positie. Dat begint eigenlijk al bij de vraag: wie is überhaupt de originele auteur?

Auteursrecht werknemer

Als werknemer mag jij dan wel een illustratie hebben gemaakt, maar de wet regelt voor werknemers iets dat ‘fictief auteursrecht’ heet. Het bedrijf waar jij als werknemer werkt wordt dan als de originele auteur gezien. Als werknemer heb je nul rechten ten aanzien van die illustratie.

Auteursrecht opdrachtnemer / werk in opdracht

Dit fictieve auteursrecht geldt ook wanneer je als bijvoorbeeld opdrachtnemer bent ingehuurd om een illustratie te ontwerpen en het bedrijf publiceert dit vervolgens zonder naam van de originele auteur. Er wordt dan aangenomen dat de illustratie van het bedrijf is, dus zullen zij de eigenaar zijn van de auteursrechten op de illustratie.

Geen persoonlijkheidsrechten werknemer en opdrachtnemer

Wat daarbij van belang is om te weten is dat je als werknemer of opdrachtnemer geen persoonlijkheidsrechten hebt. Je kan dus ook niet voorkomen dat het werk wordt openbaargemaakt, gewijzigd of aangetast. Voor de opdrachtnemer geldt dit natuurlijk alleen als het bedrijf het zonder bekendmaking van de naam van de maker heeft gepubliceerd. Voor gewone opdrachtnemers zijn er wel morele rechten.

Exploitatierechten auteur

Dit is anders wanneer je als auteur je auteursrechten hebt verkocht of de exploitatie hebt uitbesteed. Dan word jij als auteur beschouwd, maar sta je alleen het exploitatierecht af. In dat geval houd je ook nog steeds je persoonlijkheidsrechten. Daar kan dus een onderscheid in zitten.

Overeenkomst over auteursrecht

Het lijkt zo logisch maar je stapt er misschien snel overheen: je contract. Wat staat daar precies in? Heb je bijvoorbeeld je auteursrechten voor een bepaalde of onbepaalde tijd afgestaan? Gaan ze terug naar jou als de onderneming failliet gaat? En wat is er verder bepaald met betrekking tot de betaling van royalty’s? Check dus eerst even of er een regeling staat opgenomen over een eventueel faillissement of liquidatie.

Verschil tussen overdracht en licentie van auteursrecht

Vergeet ook niet dat er een verschil bestaat tussen een overdracht en een licentie. Ik schreef daar eerder dit blog over. Bij een overdracht heb je je auteursrechten overgedragen in ruil voor royalty’s. In het geval van een licentie heb je alleen een goedkeuring gegeven voor het gebruik van jouw werk voor een bepaalde of onbepaalde tijd. Het grootste verschil is dat je bij een licentie nooit je auteursrechten afstaat, waardoor een faillissement niet altijd een probleem voor jou veroorzaakt. Je mag gewoon van je werk gebruik blijven maken. Check ook dit blog over dit onderwerp.

De onderneming bestaat nog

Okee, je hebt net gehoord dat het label waar je je muziek uitbrengt of de uitgever die jouw boeken uitgeeft in een lastige financiële positie zit. Ze zijn in staat van faillissement verklaard en je bent bang dat de auteursrechten op jouw werken bij onbekende partijen belanden. Een terechte zorg. Wat kan je doen? Probeer allereerst te achterhalen wie verantwoordelijk is voor de vereffening. Bij faillissement is dat de curator, die vind je via het Insolventieregister. Laat aan de curator weten dat je een overeenkomst hebt met het bedrijf onder welke je je auteursrechten hebt afgestaan. Is er geen sprake van faillissement, dan moet je bij het bestuur zijn. Afhankelijk van je contract en de wensen van beide partijen kunnen jullie tot een beslissing komen met betrekking tot de auteursrechten.

Houd er rekening mee dat je in beide scenario’s geen wettelijk recht hebt om je auteursrechten terug te halen. Als je ze had overgedragen dan mag de onderneming ervoor kiezen om de auteursrechten te verkopen aan een derde (hoewel dit in sommige gevallen wordt uitgesloten in het contract, maar daar heb je natuurlijk al naar gekeken). Gelukkig sta je ook dan niet helemaal met lege handen, daar komen we later op terug.

De onderneming bestaat niet meer

Ook als de onderneming niet meer bestaat wil je weten wat er met de auteursrechten is gebeurd. In het geval van een faillissement zoek je dus de curator op. Was er geen sprake van faillissement, dan benader je het bestuur. Dat is natuurlijk lastig als het bedrijf niet meer ingeschreven staat bij de Kamer van Koophandel of je weet niet wie dat zijn. Benader dan de eerste de beste die je kent van het bedrijf en probeer via diegene te achterhalen wie het bestuur was. Geen zorgen, het is waarschijnlijk nog mogelijk om een verzoek tot heropening van de vereffening in te dienen, bijvoorbeeld wanneer het blijkt dat er nieuwe baten of schuldeisers blijken te zijn.

Heb je de juiste persoon gevonden? Top. En nu gewoon vragen waar de rechten heen zijn gegaan. Er kan een aantal dingen zijn gebeurd:

1. De auteursrechten zijn verkocht aan derden.

2. De auteursrechten zijn vereffend aan schuldeisers.

3. De auteursrechten zijn verdeeld over de aandeelhouders.

4. Er is niks met de rechten gedaan.

1. De auteursrechten zijn verkocht aan derden

Als jij als maker auteursrechten hebt afgestaan aan een bedrijf in ruil voor royalties, dan heeft dat bedrijf een plicht om die auteursrechten ook te exploiteren. Doen ze dat niet voldoende (binnen een redelijke tijd na het begin van exploiteren) dan mag je de overeenkomst ontbinden en krijg jij de auteursrechten terug. Dat is de exploitatieplicht van artikel 25e van de Auteurswet (Aw). Wanneer de auteursrechten bij een nieuw bedrijf zijn beland, dan heeft dat nieuwe bedrijf de verantwoordelijkheid om de exploitatie van de auteursrechten voort te zetten. Koop breekt namelijk geen exploitatieplicht. Dat is te vinden in lid 6 van artikel 25e Auteurswet:

‘6. Indien het auteursrecht door de wederpartij van de maker is overgedragen aan een derde, kan de maker zijn uit de ontbinding voortvloeiende rechten ook tegen deze derde geldend maken, nadat hij deze zo spoedig mogelijk schriftelijk van de ontbinding mededeling heeft gedaan.’

Dat is goed nieuws voor jou als auteur. Als je eenmaal hebt achterhaald wie die derde is dan benader je diegene en vraag je om de exploitatie voort te zetten. Je moet namelijk die derde wel de mogelijkheid geven om jouw werk te exploiteren, je kan niet zomaar je rechten terug opeisen. Oh en doe dit schriftelijk, bijvoorbeeld via een e-mail of brief. Een telefoontje volstaat niet. Op die manier heb je ook altijd bewijs dat je iemand hebt gewezen op de exploitatieplicht. Lukt het de derde niet om voldoende te exploiteren of weigert hij dit te doen? Pas dan heb jij recht om de overeenkomst te ontbinden en je auteursrechten op te eisen.

2. De auteursrechten zijn terechtgekomen bij de schuldeisers

Het kan ook zijn dat de rechten aan schuldeisers zijn verdeeld. De auteursrechten vallen namelijk in de boedel van de failliete onderneming. Maar jij had als schuldeiser de kans moeten hebben gekregen om de inkomsten uit exploitatie (oftewel de royalties) ‘ter verificatie in te dienen’, zoals dat volgens de wet heet. In zo’n geval kan je de curator inlichten dat er schuldeisers over het hoofd zijn gezien en dat is een reden voor heropening van de vereffening. Dat is geregeld in art. 2:23c van het Burgerlijk Wetboek:

‘1. Indien na het tijdstip waarop de rechtspersoon is opgehouden te bestaan nog een schuldeiser of gerechtigde tot het saldo opkomt of van het bestaan van een bate blijkt, kan de rechtbank op verzoek van een belanghebbende de vereffening heropenen en zo nodig een vereffenaar benoemen (…).’

Zo’n heropening gaat met een verzoekschrift aan de rechtbank, ingediend door een advocaat. Na het indienen van je vordering wordt er door de vereffenaar gekeken hoe er aan jouw schuld kan worden voldaan. Hier zitten geen garanties aan en de kans is groot dat je toch met lege handen komt te staan. Wel kan je achterhalen wie de auteursrechten heeft gekregen om zo de exploitatie voort te zetten.

3. De auteursrechten zijn verdeeld over de aandeelhouders

Als er nog baten over zijn nadat de schuldeisers hun geld terug hebben, dan kunnen deze baten worden verdeeld over de aandeelhouders. Je komt dan als auteur in eenzelfde positie terecht als bij 1 en 2. Degene die de auteursrechten heeft gekregen (of gekocht) moet de exploitatie voortzetten. Doet die dat niet, dan kan je de exploitatieovereenkomst ontbinden.

4. Er is niks met de auteursrechten gedaan

Het kan voorkomen dat de curator of het bestuur niet op de hoogte was van de auteursrechten en dat deze baten dus zijn blijven liggen. Ook hiervoor kan je de vereffening heropenen. Licht de curator of het bestuur daarover in. Je hebt in dit scenario geen recht op teruggave van de auteursrechten, die had je al (volledig) overgedragen aan het bedrijf. Wel is er een kleine mogelijkheid dat niemand geïnteresseerd is in de auteursrechten, dan kan je altijd aangeven dat jij de auteursrechten terug wil overnemen.

Schematisch overzicht auteursrecht na ontbinding bedrijf of faillissement

Afbeelding door Leonoor Dröge.

Hoe nu verder?

Laat je niet ontmoedigen door deze informatie, je hebt als maker recht om nog te verdienen aan overgedragen rechten, dus ga er vooral achteraan. Hulp nodig hierbij? Laat het me weten en neem contact op.

Dit artikel is geschreven door Leonoor Dröge en Sander Petit.